هر آنچه باید درباره اختلال کشیدن مو (تریکوتیلومانیا) بدانید؟

تریکوتیلومانیا که به آن اختلال کشیدن مو نیز گفته می شود، یک اختلال روانی است که فرد مبتلا تمایل مکرر و غیرقابل کنترلی برای کندن مو از پوست سر، ابروها یا سایر نواحی بدن دارد. در صورت عدم توقف موجب ایجاد تکه های طاسی در سر می شود. در نهایت این اختلال باعث ناراحتی قابل توجهی می شود و می تواند در عملکرد اجتماعی یا کاری شخص مبتلا اختلال ایجاد کند.

افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ممکن است تمام تلاش خود را برای پنهان کردن ریزش مو انجام دهند. اما به جای پنهان کردن آن، بهترین راه، کنترل و درمان می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره علل، علائم و عوارض ناشی از وسواس کندن مو ادامه مطلب را بخوانید.

اختلال کشیدن مو یا تریکوتیلومانیا چیست؟

یک اختلال روانی است که فرد مبتلا به دلایل مختلفی از جمله: ژنتیک، استرس و… تمایل مکرر و غیرقابل کنترلی برای کندن مو از پوست سر، ابروها یا نواحی مختلف بدن دارد. همچنین، در برخی افراد این اختلال با خوردن مو های کنده شده همراه است.

کندن مو از پوست سر، ابرو، مژه یا نواحی مختلف بدن

علائم ابتلا به اختلال کشیدن مو

علائم ابتلا به اختلال کشیدن مو (تریکوتیلومانیا) ممکنه از فردی به فرد دیگه متفاوت باشه، اما چند نشونه‌ی مشخص وجود داره که با دیدنشون می‌تونیم به وجود این اختلال شک کنیم. این نشونه‌ها هم جسمی هستن، هم روانی و رفتاری.

در ادامه برات علائم رو دسته‌بندی کردم:

رفتاری:

کندن مکرر و کنترل‌نشده موها از سر، ابرو، مژه، صورت یا سایر قسمت‌های بدن.
ناتوانی در متوقف کردن این رفتار با وجود تلاش‌های مکرر برای کنترل یا کاهش اون.
احساس تنش یا اضطراب قبل از کندن موها یا زمانی که نمی‌تونه این کار رو انجام بده.
احساس آرامش، رضایت یا رهایی بعد از کندن مو.
ایجاد عادت‌های خاص قبل یا بعد از کندن موها، مثل بازی کردن با مو، جویدن، لمس کردن یا جمع کردن اون‌ها.
رفتار مخفی‌کارانه: فرد ممکنه در خفا این کار رو انجام بده یا از دیگران فاصله بگیره تا دیده نشه.

روانی:

احساس شرم، خجالت یا گناه بعد از کندن مو.
عزت‌نفس پایین به‌دلیل ظاهر آسیب‌دیده یا ناتوانی در کنترل این عادت.
افزایش اضطراب یا افسردگی، به‌ویژه در صورت مزمن شدن اختلال.
مشغولیت ذهنی مداوم با فکر کندن مو یا اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکنه باعث شرمندگی بشه (مثل مهمونی یا نور شدید).

جسمی:

ریزش موهای تکه‌ای یا نواحی خالی روی سر، ابرو یا سایر نقاط بدن.
زخم یا تحریک پوست، گاهی حتی عفونت در نواحی کندن مو.
شکستگی یا ضعف در رشد مجدد موها.
در برخی موارد، بلعیدن موها (تریکوفاژیا) که می‌تونه باعث مشکلات گوارشی جدی بشه.

توجه:

این اختلال معمولاً در دوران نوجوانی آغاز می‌شه، اما ممکنه در هر سنی ظاهر بشه. اگه این رفتار بیشتر از چند هفته ادامه پیدا کرد یا زندگی روزمره فرد رو مختل کرد، بهتره حتماً با یک روان‌شناس یا روان‌پزشک مشورت بشه.

خوردن موهای کنده شده یکی از علائم اختلال کشیدن مو می باشد

علل ابتلا به وسواس کندن مو چیست؟

علت ابتلا به وسواس کندن مو (تریکوتیلومانیا) ترکیبی از عوامل روانی، زیستی و محیطیه. هیچ دلیل واحدی برای بروز این اختلال وجود نداره، اما تحقیقات نشون می‌دن که مجموعه‌ای از زمینه‌های ژنتیکی، شیمی مغز و شرایط روانی نقش مهمی در پیدایش اون دارن.

در ادامه برات علل احتمالی رو دسته‌بندی کردم:

1. عوامل ژنتیکی و زیستی

سابقه خانوادگی: اگه یکی از اعضای خانواده اختلالات وسواس‌گونه یا اضطرابی داشته باشه، احتمال ابتلا بیشتره.
عدم تعادل شیمیایی در مغز: ناهماهنگی در سطح سروتونین، دوپامین یا گلوتامات ممکنه باعث اختلال در کنترل رفتارهای تکانشی بشه.
ساختار مغزی: بعضی مطالعات نشون دادن که نواحی خاصی از مغز که مسئول کنترل تکانه هستن، در افراد مبتلا عملکرد متفاوتی دارن.

2. عوامل روان‌شناختی

اضطراب و استرس: خیلی از مبتلایان وقتی مضطرب، کلافه یا ناراحت هستن، شروع به کندن موها می‌کنن.
وسواس فکری – عملی (OCD): تریکوتیلومانیا در دسته اختلالات وسواس‌گونه قرار داره و ممکنه با وسواس‌های دیگه همراه باشه.
احساس آرامش پس از کندن مو: برخی افراد بعد از این رفتار احساس آرامش یا لذت آنی دارن، که باعث تقویت این چرخه می‌شه.
افسردگی یا خشم سرکوب‌شده: گاهی کندن مو راهی برای تخلیه هیجانات منفی ناخودآگاهه.

3. عوامل محیطی

تجربه‌های دوران کودکی: مثل آزار، بی‌توجهی عاطفی یا فشارهای زیاد در کودکی می‌تونن زمینه‌ساز این اختلال بشن.
الگوهای رفتاری: گاهی فرد این رفتار رو به‌صورت ناخواسته یاد می‌گیره یا به‌تدریج تبدیل به عادتش می‌شه.
محیط پراسترس: زندگی در محیط‌هایی با تنش بالا، استرس مزمن یا تغییرات ناگهانی (مثل طلاق، مهاجرت یا امتحانات) هم تأثیرگذاره.

نکته:

گرچه عوامل متعددی در ابتلا به وسواس کندن مو نقش دارن، اما این اختلال قابل درمان هست. با درمان‌های شناختی رفتاری (CBT)، مدیریت استرس و در برخی موارد دارودرمانی، می‌شه کنترلش کرد و کیفیت زندگی رو بالا برد.

عوامل خطر ابتلا به تریکوتیلومانیا

این عوامل خطر ابتلا به تریکوتیلومانیا را افزایش می دهند:

سابقه خانوادگی: افرادی که یکی از بستگان نزدیک آن ها به این اختلال مبتلا باشند، احتمال بیشتری برای ابتلا وجود دارد. بنابراین، ممکن است ژنتیک در ایجاد تریکوتیلومانیا نیز نقش داشته باشد .
سن: تریکوتیلومانیا معمولاً درست قبل یا در اوایل نوجوانی، اغلب در سنین 10 تا 13 سالگی رخ می دهد و اغلب یک مشکل مادام العمر است. نوزادان نیز ممکن است مستعد کشیدن مو باشند. اما این معمولاً خفیف است و بدون درمان خود به خود از بین می رود.
داشتن سابقه پزشکی: افرادی که تریکوتیلومانیا دارند ممکن است به اختلالات دیگری مانند: افسردگی، اضطراب یا اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) نیز مبتلا باشند.
عوامل محیطی: در برخی افراد موقعیت ها یا رویدادهای استرس زای شدید، ممکن است باعث ایجاد تریکوتیلومانیا شود.

بیشتر بخوانید: عوامل موثر در ریزش مو کودکان چیست؟

عوارض ناشی از ابتلا به اختلال کشیدن مو

روانی:

اضطراب و استرس بیشتر:
وسواس کندن مو معمولاً با اضطراب همراهه و می‌تونه خودش اضطراب بیشتری ایجاد کنه، مخصوصاً وقتی فرد سعی کنه جلوی خودشو بگیره.
افسردگی و احساس گناه:
فرد ممکنه بعد از کندن مو احساس شرم، ضعف یا بی‌ارزشی داشته باشه، که به مرور می‌تونه به افسردگی منجر بشه.
کاهش عزت‌نفس:
ظاهر ناهماهنگ موها یا خالی شدن ابرو و مژه، می‌تونه باعث خجالت یا دوری از جمع بشه.
وسواس‌های فکری و اختلالات همراه:
مثل اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، اختلال اضطراب اجتماعی یا اختلال بدریخت‌انگاری بدن (Body Dysmorphic Disorder).

جسمی:

آسیب به فولیکول‌های مو:
کندن مداوم می‌تونه باعث آسیب دائم به ریشه مو بشه و در نهایت رشد مجدد متوقف شه.
زخم، التهاب یا عفونت پوست:
به‌ویژه در صورت کندن مکرر یا استفاده از ناخن و ابزار تیز، ممکنه پوست دچار التهاب یا حتی عفونت شه.
بروز اختلال‌های گوارشی (در موارد خاص):
در بعضی افراد، موهای کنده‌شده بلعیده می‌شن (trichophagia) که می‌تونه باعث ایجاد گلوله‌های مو (bezoar) در معده یا روده بشه.

اجتماعی:

اجتناب از جمع و روابط اجتماعی:
ترس از دیده شدن نواحی خالی ممکنه باعث انزوا، دوری از اجتماع یا مشکلات شغلی و تحصیلی شه.
کاهش کیفیت زندگی:
این اختلال در درازمدت می‌تونه بر احساس خوشبختی، امنیت روانی و روابط بین‌فردی تأثیر منفی بذاره.

نکته مهم:

درمان این اختلال ممکنه شامل روان‌درمانی (به‌ویژه CBT)، دارودرمانی و حمایت خانوادگی باشه. هرچی زودتر پیگیری بشه، شانس بهبودی هم بیشتره!

تریکوتیلومانیا یک اختلال طولانی مدت (مزمن) است. در صورت عدم درمان، علائم می توانند در طول زمان از نظر شدت متفاوت باشند. به عنوان مثال: تغییرات هورمونی قاعدگی می تواند علائم را در زنان بدتر کند. برخی از افراد، اگر درمان نشوند ممکن است علائم، هفته ها، ماه ها یا سال ها در یک زمان ظاهر شوند.

نحوه تشخیص ابتلا

راه های تشخیص وسواس کندن مو :

ریزش یا کم‌پشتی غیرعادی موها
نواحی خاصی مثل ابرو، مژه، سر یا حتی بدن دچار خالی‌شدگی یا لکه‌های بدون مو می‌شن که به‌صورت ناهموار ظاهر می‌شن.
رفتار تکراری و ناخودآگاه
فرد موهاش رو بدون فکر و گاهی حتی هنگام استرس، اضطراب یا بی‌حوصلگی می‌کَنه، بدون اینکه خودش دقیقاً متوجه باشه.
احساس آرامش یا رضایت بعد از کندن مو
معمولاً بعد از کندن مو، فرد احساس رهایی یا کاهش تنش داره که نشون‌دهنده یک نوع وابستگی رفتاریه.
احساس گناه یا شرمندگی پس از کندن
بسیاری از مبتلایان بعد از انجام این رفتار احساس پشیمانی، خجالت یا ناراحتی دارند.
پرهیز از موقعیت‌هایی که نواحی خالی دیده می‌شن
فرد ممکنه مدام از کلاه، شال یا آرایش برای پوشوندن محل‌های خالی استفاده کنه یا از آرایشگاه رفتن اجتناب کنه.
آسیب به پوست یا ایجاد زخم
گاهی اوقات کندن بیش‌ازحد باعث ایجاد زخم، التهاب یا حتی عفونت در پوست می‌شه.
همراه بودن با اختلالات روانی دیگر
مثل اضطراب، افسردگی، وسواس فکری یا اختلال کنترل تکانه‌ها که می‌تونن تشخیص رو قطعی‌تر کنن.

نکته مهم:

تشخیص نهایی توسط روان‌پزشک یا روان‌شناس بالینی و معمولاً با کمک مصاحبه بالینی، بررسی الگوهای رفتاری و در موارد خاص، تست‌های روان‌شناختی انجام می‌شه.

بیشتر بخوانید: بهترین مکمل ها برای کنترل و درمان ریزش مو

راه های درمان اختلال کشیدن مو (تریکوتیلومانیا)

تحقیقات در مورد درمان قطعی تریکوتیلومانیا محدود است. با این حال، برخی از گزینه های درمانی به بسیاری از افراد کمک کرده است تا کشیدن موهای خود را کاهش دهند یا به طور کامل متوقف کنند. انواع درمانی که ممکن است برای تریکوتیلومانیا مفید باشد. عبارتند از:

روان درمانی

در این جا به توضیح مختصری درباره نحوه درمان سایر اختلالات سلامت روان می پردازیم که شامل:

رفتار درمانی: اولین درمان برای تریکوتیلومانیا تغییر عادات است. در این نوع درمان شما یاد می گیرید چگونه موقعیت های استرس زا را تشخیص دهید (احتمالاً در شرایط استرس زا، بیشتر موهای خود را می کشید) و چگونه می توانید رفتارهای دیگر را جایگزین آن کنید.

به عنوان مثال: به شما آموزش داده می شود تا در صورت بروز استرس، مشت های خود را ببندید یا دست خود را از موهای خود به سمت گوش خود هدایت کنید تا از کندن مو جلوگیری شود. در برخی موارد ممکن است همراه با آموزش تغییر عادات از سایر روش های درمانی (مصرف دارو های ضد افسردگی) نیز استفاده شود.

درمان شناختی: این درمان می تواند به شما کمک کند تا باورهای تحریف شده ای که ممکن است در رابطه با کشیدن مو داشته باشید را شناسایی و بررسی کنید. اغلب اوقات اختلالات سلامت روان با تریکوتیلومانیا مرتبط هستند. بنابراین، درمان سایر اختلالات سلامت روان مانند: افسردگی، اضطراب یا سوء مصرف مواد می توانند بخش مهمی از درمان باشند.

مصرف داروها

اگرچه هیچ دارویی توسط سازمان غذا و دارو به طور خاص برای درمان تریکوتیلومانیا تایید نشده است. اما، از آنجایی که یکی از دلایل ابتلا به این اختلال، استرس می باشد، بنابراین، استفاده از برخی داروهای ضد استرس ممکن است به کنترل برخی علائم کمک کند. به عنوان مثال: پزشک ممکن است یک داروی ضد افسردگی مانند کلومیپرامین (Anafranil) را توصیه کند.

داروهای دیگری که ممکن است مفید باشند عبارتند از:

N-acetylcysteine (as-uh-tul-SIS-tee-een) ، اسید آمینه ای که بر انتقال دهنده های عصبی مربوط به خلق و خو تأثیر می گذارد.
اولانزاپین (Zyprexa) ، یک داروی ضد روان پریشی غیر معمول.

با پزشک خود در مورد هر دارویی که پیشنهاد می کند صحبت کنید. همیشه باید عوارض و فواید احتمالی دارو ها در نظر گرفته شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر نمی توانید از کشیدن موهای خود دست بردارید و مشاهده می کنید که در حال کچل شدن یا طاسی شده اید، با پزشک صحبت کنید. تریکوتیلومانیا فقط یک عادت بد نیست، بلکه یک اختلال سلامت روان است و بعید است بدون درمان بهبود یابد.

کمک گرفتن اولین قدم برای درمان تریکوتیلومانیا است. در ابتدا لازم است به پزشک مراقبت های اولیه یا متخصص پوست مراجعه کنید. در صورت لزوم پزشک شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع می دهد.

همچنین، می توانید از پزشک سوالاتی مانند موارد زیر را بپرسید:

چه چیزی ممکن است باعث ایجاد این اختلال در من شده باشد؟
چگونه این وضعیت را تشخیص می دهید؟
آیا این مشکل خود به خود از بین می رود؟ آیا کاری وجود دارد که به تنهایی برای بهبود علائمم انجام دهم؟
چه درمان هایی را توصیه می کنید؟
اگر تصمیم به مصرف دارو داشته باشم، چه مدت طول می کشد تا علائمم بهبود یابد؟
عوارض جانبی داروهایی که توصیه می کنید، چیست؟
اگر برنامه درمانی شما را دنبال کنم، واقعاً چقدر می توان انتظار بهبود داشت؟

سخن آخر

وسواس کندن مو یا تریکوتیلومانیا، یک چالش واقعیه که ممکنه در ظاهر ساده به نظر بیاد، اما تأثیرات عمیقی بر روان، ظاهر و کیفیت زندگی فرد می‌ذاره. شناخت درست این اختلال، درک عوامل پنهان پشتش و دریافت کمک حرفه‌ای، اولین و مهم‌ترین قدم برای رهایی از این چرخه است. اگر تو یا یکی از عزیزانت با این مسئله درگیر هستید، یادت باشه که تنها نیستید و راه درمان وجود داره.