برفک دهان چیست؟ راه های پیشگیری از ابتلا + نحوه درمان

قارچ کاندیدا یک ارگانیسم طبیعی در دهان است. اما، داشتن سیستم ایمنی ضعیف می تواند موجب بر هم خوردن تعادل آن شود. بنابراین، تجمع بیش از حد آن موجب بروز عوارضی از جمله: ایجاد برفک دهانی می شود. در نتیجه، برفک دهان که به آن کاندیدیازیس دهان (kan-dih-DIE-uh-sis) نیز گفته می شود، وضعیتی است که در آن قارچ کاندیدا آلبیکنس در پوشش داخلی دهان شما تجمع می یابد.

ما قصد داریم در ادامه این مقاله، به توضیح بیشتری درباره علل، علائم و نحوه تشخیص و درمان آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

برفک دهان چیست؟

برفک دهان که به آن کاندیدیازیس دهان (kan-dih-DIE-uh-sis) نیز گفته می شود، وضعیتی است که در آن قارچ کاندیدا آلبیکنس در پوشش داخلی دهان شما تجمع می یابد و باعث ایجاد ضایعات سفید کرمی می شود که معمولاً روی زبان یا گونه های داخلی شما ایجاد می شود. گاهی اوقات برفک دهان ممکن است به سقف دهان، لثه ها یا لوزه ها یا پشت گلو گسترش یابد.

نکته: شایع ترین نوع قارچ کاندیدا، کاندیدا آلبیکنس است.

علائم برفک دهان چیست؟

علائم ابتلا به عفونت قارچی در نوزادان و مادران شیرده و سایر افراد متفاوت است. بنابراین، در این بخش به صورت جداگانه به بررسی آن می پردازیم:

علائم ابتلا نوزادان و مادران شیرده به طور جداگانه شامل موارد زیر می باشد:

نشانه های ابتلا نوزادان

نوزادان علاوه بر داشتن ضایعات متمایز سفید در دهان ممکن است در تغذیه مشکل داشته باشند یا بداخلاق و تحریک پذیر باشند.

نشانه های ابتلا مادران شیرده

زنانی که سینه هایشان به کاندیدا آلوده است ممکن است این علائم و نشانه ها را تجربه کنند. علائم شامل:

نوک سینه ها قرمز، حساس، ترک خورده یا خارش دار و غیر معمول است.
در ناحیه تیره و دایره ای اطراف نوک پستان (آرئولا)، پوست براق یا پوسته پوسته است.
در حین شیردهی یا پس از شیردهی درد غیر معمول دارد.
دردهای کوبنده در عمق سینه.

علائم ابتلا سایر افراد

در حالت کلی، علائم و نشانه ها شامل موارد زیر می باشد:

ضایعات سفید کرم رنگ روی زبان، گونه های داخلی و گاهی اوقات روی سقف دهان، لثه ها و لوزه ها.
ضایعات کمی برآمده با ظاهری شبیه پنیر
قرمزی، سوزش یا درد که ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث مشکل در خوردن یا بلع شود
در صورت خراشیده شدن ضایعات، دچار خونریزی خفیف می شود.
ترک خوردگی و قرمزی در گوشه های دهان شما
داشتن احساس پنبه مانند در دهان
از دست دادن حس چشایی
قرمزی، سوزش و درد زیر دندان های مصنوعی (استوماتیت دندان مصنوعی)
در موارد شدید، که معمولاً مربوط به سرطان یا ضعف سیستم ایمنی ناشی از HIV/AIDS است، ضایعات ممکن است به سمت پایین به مری شما – لوله طولانی و عضلانی که از پشت دهان شما به سمت معده شما کشیده می شود (ازوفاژیت کاندیدا) گسترش یابد. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است مشکل در بلع و درد داشته باشید یا احساس کنید که غذا در گلوی شما گیر کرده است.

علت ایجاد برفک دهان چیست؟

به طور معمول، سیستم ایمنی سالم برای دفع ارگانیسم های مهاجم مضر (مانند: ویروس ها، باکتری ها و قارچ ها) و تعادل بین میکروب های “خوب” و “بد” که به طور معمول در بدن شما ساکن هستند (به عنوان مثال: قارچ کاندیدا یک ارگانیسم طبیعی در دهان است)، تلاش می کند. اما، گاهی اوقات این مکانیسم‌های محافظتی در اثر عوامل متعددی، مانند: ضعف سیستم ایمنی (سرطان) با شکست مواجه می‌شوند و در صورت افزایش بیش از حد قارچ‌های کاندیدا خطر ابتلا به عفونت برفک دهان ایجاد می‌شود.

عوامل خطری که باعث افزایش ابتلا به برفک دهان می شود، چیست؟

اگرچه برفک دهان می تواند هر کسی را درگیر کند. اما، احتمال بروز آن در نوزادان، بزرگسالان مسن و همچنین، در افرادی که شرایط سلامتی خاص (سیستم ایمنی سرکوب شده) دارند، بیشتر است. زیرا، میزان ایمنی بدن آن ها کاهش یافته است. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر خطر ابتلا به عفونت برفک دهان افزایش می یابد. شرایط شامل:

سیستم ایمنی ضعیف: برفک دهان در نوزادان و افراد مسن بیشتر به دلیل کاهش ایمنی ایجاد می شود. برخی از شرایط پزشکی و درمان‌ ها که می‌تواند سیستم ایمنی را سرکوب کند، مانند: سرطان و درمان‌های آن، پیوند اعضا و داروهای مورد نیاز که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند، و HIV/AIDS.
ابتلا به دیابت: اگر دیابت درمان نشده دارید یا بیماری به خوبی کنترل نشده است، بزاق شما ممکن است حاوی مقادیر زیادی قند باشد که رشد کاندیدا را تشویق می کند.
شیردهی به کودک: توجه داشته باشید که نوزادان در صورت ابتلا می توانند عفونت را در دوران شیردهی به پستان مادر خود منتقل کنند.
ابتلا به عفونت های قارچی واژن: عفونت های قارچی واژن توسط همان قارچی ایجاد می شود که باعث برفک دهان می شود.
مصرف دارو: مصرف داروهایی مانند: پردنیزون، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا آنتی‌بیوتیک‌هایی که تعادل طبیعی میکروارگانیسم‌ها را در بدن شما بر هم می‌زنند، می‌توانند خطر ابتلا به برفک دهان را افزایش دهند.
سایر شرایط مربوط به دهان و دندان: استفاده از دندان مصنوعی، به خصوص دندان مصنوعی فوقانی، یا داشتن شرایطی که باعث خشکی دهان می شود، می تواند خطر ابتلا به برفک دهان را افزایش دهد.

نحوه تشخیص علت ایجاد برفک دهان

نحوه تشخیص برفک با توجه به محل ابتلا (برفک دهان، برفک مری) متفاوت است. در ادامه به توضیح مختصری درباره هر کدام می پردازیم:

اگر برفک به دهان شما محدود می شود، برای تشخیص آن پزشک یا دندانپزشک از راه های زیر استفاده می کند. این شامل:

معاینه اولیه داخل دهان: در ابتدا پزشک برای مشاهده میزان و نوع ضایعات، داخل دهان شما را معاینه می کند.
نمونه برداری: سپس، برای بررسی دقیق تر (مشاهده ضایعات دهان در زیر میکروسکوپ)، با یک خراش کوچک از ضایعات داخل دهان شما نمونه برداری می کنند.
تجویز آزمایش خون: پس از معاینات اولیه (معاینه فیزیکی) و نمونه برداری، برای شناسایی هر گونه بیماری زمینه‌ای که ممکن است علت برفک دهان باشد، آزمایش‌های خونی خاص تجویز می شود.

اگر برفک در مری شما وجود دارد، ممکن است پزشک برای کمک به تشخیص برفک در مری یکی یا همه موارد زیر را توصیه کند. این شامل:

بیوپسی: نمونه بافت روی یک محیط مخصوص کشت داده می‌شود تا مشخص شود کدام باکتری یا قارچ، در صورت وجود، باعث علائم شما می‌شود.
معاینه آندوسکوپی: در این روش، پزشک مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک (اثنی عشر) را با استفاده از یک لوله منعطف و روشن با دوربین روی نوک آن (اندوسکوپ) معاینه می کند.
تجویز آزمایش خون: در صورت نیاز، یک معاینه فیزیکی و آزمایش‌های خونی خاص ممکن است برای شناسایی هر گونه بیماری زمینه‌ای که می‌تواند باعث برفک در مری شود، انجام شود.

راه های جلوگیری از ابتلا به عفونت دهان

برخی اقدامات ممکن است به کاهش خطر ابتلا به عفونت های کاندیدا کمک کند. این شامل:

دهان خود را بشویید: در صورت نیاز به استفاده از استنشاقی کورتیکواستروئید، حتما پس از مصرف دارو، دهان خود را با آب بشویید یا دندان های خود را مسواک بزنید.
استفاده از نخ دندان: روزانه حداقل 2 مرتبه دندان های خود را مسواک بزنید. همچنین، از نخ دندان استفاده کنید.
دندان مصنوعی خود را بررسی و تمیز کنید: مطمئن شوید که پروتزها باعث تحریک لثه نمی شوند. می توانید در شب پروتزهای مصنوعی خود را از دهان بردارید (سعی کنید دندان های مصنوعی خود را روزانه تمیز کنید. با دندان پزشک در مورد بهترین راه برای تمیز کردن نوع پروتزها صحبت کنید).
به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید: به خصوص اگر دیابت دارید یا از دندان مصنوعی استفاده می کنید. از دندانپزشک خود بپرسید که چند وقت یکبار نیاز به معاینه دارید.
انتخاب رژیم غذایی مناسب: مراقب آنچه می خورید باشید سعی کنید مقدار غذاهای حاوی قند را که می خورید محدود کنید. این ها ممکن است رشد کاندیدا را تشویق کنند.
کنترل قند خون: اگر دیابت دارید، قند خون خود را به خوبی کنترل کنید. کنترل قند خون می تواند میزان قند موجود در بزاق شما را کاهش دهد و از رشد کاندیدا جلوگیری کند.
درمان عفونت های پوستی: در اسرع وقت عفونت های پوستی از جمله: عفونت قارچی واژن را درمان کنید.
درمان خشکی دهان: در مورد راه های جلوگیری یا درمان خشکی دهان به پزشک مراجعه کنید.

راه های جلوگیری از گسترش برفک دهان

هرچند سرعت و نحوه درمان به سن، سلامت کلی و علت عفونت بستگی دارد. اما، به طور کلی و در صورت امکان حذف علل زمینه ای می تواند از پیشرفت برفک جلوگیری کند. بنابراین، بهترین راه درمان برفک دهان متوقف کردن گسترش سریع قارچ است. راه های پیشگیری از گسترش آن شامل:

1. نحوه جلوگیری از گسترش آن در بزرگسالان و کودکان سالم

پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد قارچ را توصیه کند. این دارو ها به اشکال مختلفی وجود دارد، از جمله: پاستیل، قرص یا مایعی که در دهان می چرخانید و سپس می بلعید. اگر مصرف دارو های موضعی مؤثر نباشند، ممکن است داروی دیگری تجویز شود.

2. نحوه جلوگیری از گسترش آن در بزرگسالان با سیستم ایمنی ضعیف

در این مورد پزشک معمولاً مصرف داروهای ضد قارچی را توصیه می کند.

3. نحوه جلوگیری از گسترش آن در نوزادان و مادران شیرده

اگر در دوران شیر دهی به کودک هستید، ممکن است نوزادتان برفک دهان داشته باشد و یا این که پستان شما به قارچ کاندیدا آلوده باشد. بنابراین، ممکن است شما و کودکتان به صورت دوره ای عفونت را به یکدیگر منتقل کنید. نحوه جلوگیری از گسترش آن در نوزادان و مادران شیرده به 2 شیوه مصرف دارو و رعایت مسائل بهداشتی امکان پذیر است که در ادامه به توضیح بیشتری در این باره می پردازیم:

مصرف دارو و استفاده از کرم موضعی

در این شرایط ممکن است پزشک یک داروی ضد قارچ خفیف برای کودک و یک کرم موضعی ضد قارچ برای پستان شما تجویز کند.

رعایت بهداشت

همچنین، لازم است که بهداشت پستان خود و دهان کودک را رعایت کنید. از جمله روش های رعایت بهداشت:

✨هر روز یک سوتین تمیز بپوشید.

✨برای رعایت بهداشت پستان، از پدهای پرستاری استفاده کنید (از پد استفاده کنید تا از گسترش قارچ پستان به لباس جلوگیری کنید. همچنین، توجه داشته باشید از پد هایی استفاده کنید که جنس آن پلاستیکی نباشد. زیرا، پلاستیک می تواند رشد کاندیدا را بیشتر کند).

✨در صورت استفاده از پمپ پستان، در مورد بهترین راه برای تمیز کردن نوک سینه، نوک بطری، پستانک و … از پزشک خود سوال کنید.

درمان های خانگی برفک دهان

اگر سالم باشید برفک دهان یک مشکل جزئی است. اما اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، علائم ممکن است شدیدتر و کنترل آن دشوار باشد. این توصیه ها ممکن است در پیشگیری و همچنین، بهبود برفک دهان کمک کننده باشد که عبارت اند از:

1. رعایت بهداشت دهان و دندان

برای این کار بهتر است مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
مسواک خود را مرتباً تعویض کنید تا زمانی که عفونت شما برطرف شود.
هرگز از مسواک مشترک استفاده نکنید.
شست و شوی دهان (با آب نمک ولرم) را امتحان کنید (حدود 1/2 قاشق چای خوری نمک را در 1 فنجان آب گرم حل کنید. سپس، محلول آب نمک را داخل دهان بچرخانید و سپس تف کنید. سعی کنید، قورت ندهید).
در صورت داشتن دندان مصنوعی، آن ها را ضد عفونی کنید (برای جلوگیری از عفونت مجدد، می توانید بهترین راه ضدعفونی کردن دندان مصنوعی را از پزشک خود بپرسید).

2. مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده اولین علائم برفک دهانی، ابتدا به پزشک خانواده مراجعه کنید. ممکن است پزشک پس از معاینه اولیه و در صورت نیاز (اگر یک بیماری زمینه‌ای داشته باشید که موجب بروز یا شدت این عارضه شود)، برای درمان دقیق تر شما را به متخصص ارجاع دهد.

عوارض جانبی ابتلا به برفک دهان چیست؟

به ندرت دیده شده است که برفک دهان برای کودکان و بزرگسالان سالم مشکل یا عوارض جانبی ایجاد کند. اما، اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، (در صورت ابتلا به سرطان یا HIV/AIDS) ممکن است به مری یا سایر قسمت‌ های بدن شما سرایت کند.

نکته: اگر علت زمینه‌ای ابتلا به آن (مانند: استفاده از دندان‌های مصنوعی ضدعفونی نشده یا استفاده از استروئید استنشاقی) برطرف نشود، امکان بازگشت و پیشرفت آن وجود دارد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر در داخل دهان خود یا فزرندتان ضایعات سفید مشاهده کردید، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. برفک دهان در کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان سالم غیرمعمول است. بنابراین، اگر برفک دهان ایجاد شد، به پزشک خود مراجعه کنید تا بررسی کنید که آیا ارزیابی بیشتر برای بررسی یک بیماری زمینه ای یا علت دیگر لازم است یا خیر.